Jak wskazywałem w pierwszym artykule przygotowanym w ramach niniejszego cyklu, z dniem 1 stycznia 2019 r. w życie weszły znowelizowane przepisy dotyczące opodatkowania w Polsce podatkiem u źródła niektórych przychodów osiąganych przez zagranicznych podatników na terytorium Polski. Nowe regulacje wprowadzają dwa mechanizmy naliczania podatku u źródła w zależności od tego, czy płatności dokonywane przez polskiego rezydenta podatkowego na rzecz zagranicznego podatnika przekroczą równowartość 2 mln PLN w skali roku.
Należyta staranność obowiązkiem polskiego podatnika
Jak wynika ze znowelizowanych regulacji, przy weryfikacji przez polskiego podatnika czy w danej transakcji spełnione zostały warunki zastosowania uprzywilejowanej stawki podatku u źródła albo zwolnienia jej z opodatkowania w Polsce, podatnik ten będzie zobowiązany do dołożenia należytej staranności. Pojęcie to nie zostało jednak zdefiniowane w przepisach ustaw podatkowych. Oznacza to, że każdy przypadek wypłaty należności za granicę będzie wymagał od polskiego podatnika – dla celów zachowania należytej staranności – indywidualnej oceny i podejścia do minimalizacji ryzyka oraz weryfikacji działalności zagranicznego kontrahenta. Oceniając kwestię dochowania należytej staranności ocenie należy poddać charakter oraz skalę działalności gospodarczej prowadzonej przez polskiego podatnika dokonującego wypłat należności za granicę.
Beneficjent rzeczywisty, a przesłanka dochowania należytej staranności
Choć katalog przesłanek, które powinny być spełnione dla celów zachowania należytej staranności nie został wprost określony w przepisach podatkowych, to jego zakres można wywnioskować z treści polskich ustaw o podatkach dochodowych, a nadto przepisów międzynarodowego prawa podatkowego (m. in. konwencji MLC) oraz wytycznych międzynarodowych (m. in. BEPS).
Jedną z przesłanek, której zasadność stosowania wynika z polskich przepisów, jest to aby zagraniczny odbiorca należności osiągniętych w Polsce był faktycznym, rzeczywistym właścicielem tych należności (ang. beneficial owner). Innymi słowy, polscy podatnicy dokonujący wypłaty należności za granicę – dla celów dochowania należytej staranności – powinni wnikliwie zweryfikować strukturę właścicielską zagranicznego kontrahenta oraz ustalić, czy ich ów kontrahent będzie ostatecznym odbiorcą tych należności. W tym celu zasadnym wydaje się wprowadzenie do treści umów zawieranych z zagranicznymi kontrahentami stosownej klauzuli, zawierającej oświadczenie o tym, że kontrahent nie działa w charakterze pośrednika lub powiernika i jest ostatecznym odbiorcą płatności dokonanej przez polski podmiot.
Ponadto, brak należytej staranności organy podatkowe zarzuć mogą także w przypadku, gdy odbiorcą należności będą spółki fasadowe, trusty lub fundacje prywatne.
Należyta staranność a charakter i skala działalności płatnika
Ocena, czy podatnik w danej płatności transgranicznej dołożył należytej staranności, dokonywana będzie także w oparciu o charakter oraz skalę działalności prowadzonej przez polskiego podatnika. Mniej restrykcyjne wymagania obciążać będą bowiem osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i dokonujące sporadycznych wypłat należności podmiotom zagranicznym lub wypłat w nieznacznej wysokości, zaś bardziej restrykcyjne – duże podmioty korporacyjne wypłacające za granicę znaczne kwoty.
Nie bez znaczenia pozostawać będzie także przedmiot działalności polskiego podatnika oraz branża w której działa.
Konsekwencje niezachowania należytej staranności
Skutki uchybienia przez podatnika obowiązkowi dochowania należytej staranności mogą mieć charakter prawnopodatkowy oraz karny-skarbowy. Te pierwsze obejmować mogą odpowiedzialność polskiego podatnika za niepobrany podatek, a nawet opodatkowanie go dodatkową sankcyjną, dziesięcioprocentową stawką podatku. Z kolei konsekwencje karne-skarbowe mogą z kolei objąć odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo przestępstwo skarbowe. Wśród potencjalnych czynów zabronionych, których popełnienie może być konsekwencją niedołożenia należytej staranności, wyróżnić należy: nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania, naruszenie obowiązków informacyjnych, a nawet oszustwo podatkowe.
Jak się bronić?
Po pierwsze – brak rutyny. Każda transakcja o charakterze międzynarodowym jest inna, charakteryzuje się odrębnymi cechami i dlatego wymaga zindywidualizowanego podejścia.
Po drugie – ostrożność. W mojej ocenie podatnicy dokonujący płatności transgranicznych winni opracować i wdrożyć stosowne procedury wewnętrzne zapewniające dochowanie przez podatnika należytej staranności oraz minimalizujące ryzyko uczestnictwa w nieuzasadnionym nieopodatkowanym „wyprowadzeniu” środków pieniężnych za granicę, a nadto - przeciwdziałające praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
Po trzecie – nadzór profesjonalisty. Finalnie, zalecić należy stały kontakt podatnika z doradcą podatkowym, zapewniającym bieżące wsparcie w zakresie prawa podatkowego, w tym analizy transakcji międzynarodowych.
