Przedmiot transakcji kapitałowych typu asset deal
Przedmiotem transakcji typu asset deal jest zbycie przez jeden podmiot gospodarczy określonych składników swojego majątku na rzecz innego podmiotu. Zbycie takie może nastąpić między innymi w formie wniesienia tych składników aportem do innego podmiotu, jako wkładu niepieniężnego na kapitał zakładowy. Przedmiotem tego wkładu mogą być poszczególne aktywa przedsiębiorstwa aportującego, jego zorganizowana masa majątkowa - w tym w formie zorganizowanej części przedsiębiorstwa - a nawet całe przedsiębiorstwo.
Pojęcie agio skutki podatkowe aportów z agio
W powyższym kontekście podkreślenia wymaga, iż w myśl przepisów kodeksu spółek handlowych, wspólnik spółki kapitałowej może objąć jej udziały albo akcje powyżej wartości nominalnej. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, nadwyżka powstała w wyniku takiej operacji, zwaną agio, zasila kapitał zapasowy spółki.
Tego rodzaju przysporzenie, dla spółki otrzymującej aport, było i jest neutralne podatkowo, albowiem w myśl art. 12 ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych („CitU”), przychody otrzymane przez spółkę kapitałową na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego, nie stanowią przychodów podatkowych.
Z kolei z perspektywy wspólnika obejmującego udziały lub akcje w zamian za wkład niepieniężny, przychodem podatkowym - do 31 grudnia 2016 r. - była co do zasady wartość nominalna udziałów albo akcji objętych w zamian za wkład niepieniężny. Zasada ta uległa zmianie począwszy od 1 stycznia 2017 r. - w obowiązującym stanie prawnym przychodem podatkowym wspólnika wnoszącego aport do spółki kapitałowej jest zasadniczo wartość wkładu określona w statucie lub umowie spółki. Jeśli jednak będzie ona niższa od wartości rynkowej, to przychód podatkowy zostanie ustalony w oparciu o wartość rynkową. Innymi słowy, w obowiązującym stanie prawnym, przychodem podatkowym wspólnika obejmującego udziały w zamian za wkład niepieniężny, jest wartość rynkowa przedmiotu wkładu.
Warto także podkreślić, iż jednym z najistotniejszych odstępstw od opisanej powyżej zasady określania przychodów wspólników w związku z aportami jest sytuacja, w której wspólnik wnosi do spółki wkład niepieniężny w formie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Tego rodzaju przedsięwzięcie zarówno w poprzednim, jak i w obowiązującym stanie prawnym jest transparentne podatkowo.
Stan faktyczny sprawy
Sprawa będąca podstawą rozstrzygania komentowanego orzeczenia dotyczyła podatnika, który wystąpił z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego, w której wskazał, iż planuje dokonać transakcji podwyższenia kapitału zakładowego w spółce zależnej, przy czym udziały w podwyższonym kapitale zakładowym tej spółki objęte będą przez podatnika w formie wkładu niepieniężnego, niebędącego przedsiębiorstwem lub jego zorganizowaną częścią. W pytaniu ujętym we wniosku, podatnik zapytał czy jego przychodem wynikającym z przeprowadzenia opisanej transakcji będzie wyłącznie nominalna wartość udziałów, które w zamian za wkład niepieniężny obejmie w kapitale zakładowym spółki zależnej.
Działający w imieniu Ministra Finansów Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, w wydanej w dniu 10 lipca 2014 r. interpretacji indywidualnej nr ILPB3/423-173/14-2/EK nie zgodził się ze stanowiskiem podatnika. Organ podniósł, iż w opisanej sytuacji przychodem podatnika będzie wartość nominalna udziałów objętych przez niego w spółce zależnej, z zastrzeżeniem jednak ograniczeń wynikających z art. 14 ust. 1 - 3 CitU, traktujących o możliwości określenia przychodu przez organ podatkowy, jeżeli cena sprzedaży rzeczy lub praw określona w umowie, znacząco odbiega od ich wartości rynkowej.
Stanowisko wyrażone przez organ podatkowy w rzeczonej interpretacji utrzymane zostało przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu (wyrok z dnia z dnia 5 lutego 2015 r. sygn. akt I SA/Po 988/14), który rozpoznawał skargę na interpretację, wniesioną przez podatnika. Przedmiotowe orzeczenie oraz będąca jego źródłem interpretacja, zostały jednak uchylone przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Stanowisko NSA
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż komentowany wyrok ma doniosłe znaczenie, albowiem ma on charakter reformatoryjny, co oznacza, iż NSA orzekł w nim co do istoty sprawy. W rzeczonym orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny postawił kilka istotnych tez, które należy mieć na uwadze w przypadku sporów mogących wystąpić pomiędzy podatnikami, a organami podatkowymi w przedmiotowej materii.
Po pierwsze, NSA podkreślił, iż przepisy CitU obowiązujące w latach 2014 - 2016 nie uprawniały organów podatkowych do ingerowania w wartość nominalną udziałów obejmowanych przez podatnika. Jak wskazano w orzeczeniu, wartość ta jest wielkością stałą i wynika z umowy lub aktu założycielskiego spółki. W świetle powyższego, działania polegające na wezwaniu stron umowy do odmiennego jej określenia nie byłyby dopuszczalne.
Po drugie, w orzeczeniu podkreślono, iż z treści art. 14 ust. 1 i 3 CitU wynika, że ustalenie wartości rynkowej odnosi się do wartości przedmiotu zbycia. Tym samym określenie wartości rynkowej mogło ewentualnie dotyczyć wartości aportu, a nie wartości obejmowanych udziałów lub akcji.
Finalnie, Naczelny Sąd Administracyjny podniósł, iż przepisy określające wartość przychodu podatkowego wnoszącego aport do spółki kapitałowej i odwołanie się w nich bezpośrednio do wartości nominalnej obejmowanych udziałów pozwala uznać, iż brak jest podstaw do szacowania wysokości przychodu wnoszącego aport, w sytuacji, gdy aport ten zostanie wyceniony według wartości rynkowej, zaś nadwyżka wynikająca z różnicy pomiędzy wyceną aportu oraz nominalną wartością obejmowanych udziałów przekazana zostanie na kapitał zapasowy spółki.
Podsumowanie
Podsumowując wskazać należy, iż w przypadku transakcji typu asset deal z wysokim agio, które przeprowadzone zostały w latach 2014 - 2016, organom podatkowym nie przysługuje prawo do ingerowania w wysokość agio. Wynika to z faktu, iż obowiązujące w tamtym okresie przepisy określające wartość przychodu podatkowego wnoszącego aport do spółki kapitałowej odwoływały się bezpośrednio do wartości nominalnej obejmowanych udziałów.
